یکی از اولین کارهایی که بعد از درگذشت هر یک از نزدیکان باید انجام داد، ثبت درخواست برای صدور «گواهی انحصار وراثت» است. این گواهی در واقع نشان می‌دهد که وراث متوفی چه کسانی هستند و متوفی چه اموالی از خود به جای گذاشته است. تا زمانی هم که این گواهی صادر نشده باشد، نقل‌وانتقال اموال متعلق به متوفی (که در اصطلاح حقوقی به آن ماترک گفته می‌شود) امکان‌پذیر نیست.
از آن‌جایی که صدور گواهی انحصار وکالت در بسیاری مواقع تا دو ماه طول می‌کشد، ممکن است که ورثه دائما پیگیر وضعیت صدور گواهی انحصار وراثت شوند، یا اینکه بعد از صدور گواهی، درخواست استعلام آن را داشته باشند. در همین راستا بر آن شدیم تا در مطلب زیر، همه چیز را در رابطه با نحوه استعلام گواهی انحصار وراثت توضیح داده و به سوالات مطرح شده در این زمینه پاسخ دهیم. با ما همراه باشید.
استعلام حصر وراثت یعنی چه و فایده‌ای دارد؟
بعد از آنکه ورثه متوفی درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را در دفتر خدمات قضایی ثبت کردند و یا به شکل مستقیم در شورای حل اختلاف محل سکونت متوفی طرح دعوی کردند، در صورتی که مدارک کامل باشد، «گواهی انحصار وراثت» از سوی شورا صادر می‌شود که تعیین‌کننده تعداد و مشخصات وراث است و به آن‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند کارهای حقوقی مربوط به ماترک متوفی را انجام دهند.
همچنین پس از طی مراحل قانونی و اداری دریافت گواهی حصر وراثت، افراد باید نسبت به استعلام و پیگیری آن اقدام کنند تا در صورت صدور این مدرک از سوی مرجع صالح، بتوانند گواهی را پرینت کرده و در موارد مد نظر خود استفاده نمایند. در یک کلام، استعلام انحصار وراثت به معنای بررسی صحت و اصالت گواهی انحصار وراثت صادر شده است. استعلام اصالت گواهی حصر وراثت می‌تواند توسط هر شخص ذی‌نفع درخواست شود.
چطور می‌توان درخواست استعلام گواهی حصر وراثت داد؟
استعلام انحصار وراثت به سه روش زیر درخواست می‌شود:
1. با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
در این روش، هر یک از وراثت باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، درخواست استعلام انحصار وراثت را ثبت کند. پس از بررسی مدارک و احراز هویت، نتیجه استعلام به صورت الکترونیکی به درخواست‌دهنده اعلام می‌شود.
1. استعلام از سامانه ثنا (سامانه استعلام گواهی حصر وراثت)
در این روش، وارث باید به سامانه ثنا مراجعه کرده و از طریق بخش استعلام، درخواست استعلام انحصار وراثت را ثبت کند. پس از بررسی مدارک و احراز هویت، نتیجه استعلام به صورت الکترونیکی اعلام خواهد شد.
1. مراجعه به شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی
در این روش، متقاضی باید به شورای حل اختلاف محل صدور گواهی انحصار وراثت مراجعه کرده و درخواست استعلام انحصار وراثت را ثبت کند. پس از بررسی مدارک و احراز هویت، نتیجه استعلام به صورت کتبی به وارث تحویل داده می‌شود.
استعلام انحصار وراثت چقدر طول می‌کشد؟
استعلام انحصار وراثت معمولا بین یک تا دو هفته، و بعضا حتی در مدتی کوتاه‌تر از این مقدار انجام می‌پذیرد. در واقع بسته به اینکه درخواست استعلام گواهی حصر وراثت نامحدود یا محدود به چه صورت ثبت شده باشد، حجم پرونده‌ها در شورای حل اختلاف چقدر باشد و تعداد ورثه متوفقی چند نفر باشد، زمان صدور استعلام انحصار وراثت به درازا می‌کشد. در نظر داشته باشید که اگر در این فرایند از مشاوره حقوقی رایگان بهره‌مند شوید، تسلط بیشتری به قوانین خواهید داشت و طول مدت این پروسه را کاهش می‌دهید.
چطور می‌توان روند صدور گواهی انحصار وراثت را پیگیری کرد؟
در گذشته پیگیری گردش کار و صدور گواهی انحصار وراثت فقط از طریق مراجعه حضوری به شورای حل اختلافی صورت می‌گرفت که صدور گواهی حصر وراثت را برعهده دارد (یعنی همان شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی). اما حالا با گسترش اینترنت، پیگیری صدور این گواهی را به شکل اینترنتی می‌توان انجام داد.
پیگیری اینترنتی دادخواست گواهی انحصار وراثت با استفاده از سامانه عدل ایران انجام می‌شود. هر یک از وراث می‌توانند روند پرونده و درخواست خود را از طریق این سامانه پیگیری کنند. در این سامانه افراد از طریق دریافت ابلاغیه از مراحل انجام و نتیجه انحصار وراثت مطلع می‌شوند.
نحوه استعلام گواهی حصر وراثت با کدملی
برای آنکه بتوانید روند پرونده خود را پیگیری نمایید و کار دریافت استعلام گواهی حصر وراثت را انجام دهید، مراحل زیر را طی کنید:
- وارد سامانه عدل ایران شوید؛
- پس از ورود به سامانه خدمات مختلف آن نمایش داده می شود. برای پیگیری گواهی حصر وراثت باید گزینه «سامانه اطلاع رسانی پرونده» را انتخاب نمایید؛
- در مرحله بعد باید گزینه اطلاع‌رسانی پرونده با رمز پرونده را انتخاب کنید؛
- در اینجا با وارد کردن کد ملی و رمز عبور خود (که قبلا برایتان پیامک شده است) وارد سامانه شوید و روند پرونده انحصار وراثت را مشاهده کنید (در صورتی که کاربری رمز عبور خود را فراموش کرده باشد می تواند با استفاده از گزینه «من رمز عبور خود را فراموش کرده ام» رمز ورود به سامانه را بازیابی کند)؛
- در آخر پس از ورود به سامانه، ردیف فرعی، شماره پرونده و رمز پرونده را که برایتان پیامک شده، در قسمت مربوطه وارد نمایید تا وضعیت پرونده برایتان نمایش داده شود. اگر گواهی قبلا صادر شده باشد، می‌توانید از آن پرینت هم بگیرید.
توضیح سه مفهوم: گواهی مالیات بر ارث، ابلاغیه حصر وراثت و آگهی حصر وراثت
افرادی که تاکنون به دنبال حصر وراثت یکی از عزیزان خود بوده‌اند، حتما با این سه مفهوم آشنایی دارند. هر سه این موارد، به نوعی با گواهی اصلی انحصار وراثت و همچنین استعلام آن ارتباط دارند. از این رو در ادامه توضیحاتی را راجع‌به هر یک از آن‌ها ذکر کرده‌ایم:
استعلام گواهی مالیات بر ارث
به ماترک متوفی مالیات تعلق می‌گیرد و به این مالیاتی که دولت بابت اموال به ارث رسیده از وراث اخذ می‌کند، مالیات بر ارث گفته می‌شود. برای استعلام گواهی مالیات بر ارث وراث هر یک از وراثت باید به اداره امور مالیاتی آخرین محل سکونت متوفی مراجعه کرده و مبلغ تعیین شده را پرداخت نماید.
ابلاغیه حصر وراثت
از آن‌جایی که ممکن است شخصی به صدور گواهی حصر وراثت اعتراض کند، گواهی حصر وراثت باید در روزنامه آگهی شود. در صورت اعتراض هر ذینفعی، شورای حل اختلاف قرار جلسه رسیدگی را به طرفین دعوا ابلاغ می‌نماید. این ابلاغیه به صورت الکترونیکی در سامانه ثنا انجام می‌شود و به آن ابلاغیه حصر وراثت می‌گویند.
استعلام آگهی حصر وراثت
جستجوی آگهی حصر وراثت چنانچه شخص جزو ورثه نباشد معمولا به نتیجه نمی‌رسد، زیرا تاریخ و روزنامه منتشرکننده آگهی در اکثر اوقات مشخص نیست. اما چنانچه ورثه بخواهند زمان چاپ آگهی و روزنامه چاپ‌کننده آگهی را بدانند می‌توانند از شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی استعلام بگیرند که به آن استعلام آگهی حصر می‌گویند.
در صورت فوت یکی از ورثه، آیا گواهی فوت قبلی معتبر است؟
انحصار وراثت در صورت صدور گواهی فوت یکی از وراث بعد از چند سال به شرح زیر انجام می‌شود:
- اگر گواهی انحصار وراثت قبلا و در زمانی که وارث زنده بوده صادر شده باشد، نیازی به اخذ گواهی جدید نیست. در این صورت، سهم‌الارث ورثه فوت شده به فرزندان و ورثه وی تعلق می‌گیرد و تغییری در میزان سهم‌الارث سایر وراث ایجاد نمی‌شود.
- اگر گواهی انحصار وراثت قبلی اصلا صادر نشده باشد، باید دادخواست تازه‌ای به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی ارائه شود. در این دادخواست باید نام و مشخصات همه ورثه، سهم‌الارث هر یک از آن‌ها، و تاریخ فوت ورثه فوت شده ذکر شود.
آیا برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید وکیل گرفت؟
لزوما نیازی به گرفتن وکیل ارث و میراث برای دریافت گواهی انحصار وراثت و همچنین دریافت استعلام آن گواهی وجود ندارد. یعنی از لحاظ قانونی اجباری نیست که ورثه از وکیل دادگستری استفاده کنند. با این حال به تجربه ثابت شده که کمک گرفتن از وکیل دادگستری در این فرایند، هم کار را برای وراث ساده‌تر می‌کند (و دیگر نیازی به پیگیری آن‌ها نخواهد بود)، و هم طول مدت پروسه صدور گواهی و همچنین تاییدیه استعلام آن را کوتاه‌تر می‌نماید.
در همین راستا توصیه می‌کنیم که برای پیشبرد سریع‌تر کارهایتان، از یک وکیل دادگستری متخصص در امور ارث و انحصار وراثت کمک بگیرید. می‌توانید لیستی از بهترین وکلای ارث را مجموعه وکیل وند مشاهده کنید و ضمن مقایسه رزومه آن‌ها و همچنین نظراتی که دیگر موکلین نسبت به کار آن‌ها داشته‌اند، فرد مدنظر خود را انتخاب کرده و صفر تا صد کارهایتان را با خیال راحت به وی بسپارید.