اگر دور و برتون آدمای بالای 50 یا 60 داشته باشین، حتما این داستان‌ها رو زیاد شنیدین که میگن شناسنامه‌مون رو بزرگ‌تر گرفتن یا اینکه مال خواهر و برادر مرده‌مون بوده و دادنش به ما.
خب این داستان‌ها هم خیلی غیرواقعی نیستن. زمان‌های قدیم که هنوز چیزی به اسم ثبت احوال نبود، وقتی یه بچه‌ای دنیا می‌اومد معمولا اسمش و تاریخ تولدش به سال قمری رو پشت قرآن می‌نوشتن. بعد که گرفتن شناسنامه اجباری شد، هرکی از این قرآن‌ها داشت با توجه به همون برای خودش و خانواده‌اش شناسنامه می‌گرفت.
بقیه هم که نداشتن یه نگاه به بچه می‌کردن ببینن بهش می‌خوره چند سالش باشه، بعد یه سنی رو می‌گفتن. چون بین مردم عادی تقویم سالانه رایج نبود. بعضی وقت‌ها هم بعد از اینکه برای بچه شناسنامه می‌گرفتن، میمرد.
شناسنامه یه چیز تازه و جالب بود، مردم چیز زیادی هم ازش نمی‌دونستن. خیلی سخت هم صادر می‌شد. برای همینم وقتی بچه میمرد شناسنامه‌اش برمی‌داشتن برای بچه بعدی. حالا فرقی نداشت دختر بود یا پسر یا اینکه چند سال اختلاف سن دارن. شناسنامه مثل یه شی ارزشمند تو خانواده می‌موند و به نفر بعدی می‌رسید.
برای همینم قانون سختگیری نمی‌کرد و اجازه می‌داد اینجور آدما بعد برن ثبت احوال و شناسنامه جدید بگیرن. ولی بعد از اینکه دیگه همه چی قانونمند شد و این جور اتفاقا کمتر می‌افتاد، تو سال 1367، قانونی تصویب شد که دیگه هیچ کس نمی‌تونه سنش رو تغییر بده. البته فقط در موارد استثنایی اونم با اعمال شاقه. چون الان شرایط تغییر سن تو شناسنامه خیلی خیلی سخت شده. اما خب به طور مطلق ممنوع نیست.
اگر دوست دارید شرایط تغییر سن رو بدونید، با تا آخر با ما باشید.
شرایط تغییر سن در شناسنامه
توی دهه شصت بچه‌های زیادی بودن که تاریخ تولدشون درست ثبت نشده. همین الانم ممکنه توی خیلی از نقاط محروم و دورافتاده باشن آدمایی که هنوز شناسنامه بچه‌های مرده رو استفاده می‌کنن برای بچه‌های جدید.
قانون جدید به این آدما اجازه داده که سن شناسنامه‌شون رو درست کن. فقط و فقط به یه شرط. اونم اینکه اختلاف سن واقعی و سن شناسنامه‌ایشون بیشتر از 5 سال باشه. بعد کمیسیون تشخیص سن تشکیل میشه و با توجه به مدارک و قرائن تصمیم می‌گیره که این اجازه رو بده یا نه.
شاید بپرسید دلیل این همه سختگیری برای تغییر سن چیه. حتما می‌دونید که خیلی از مشاغل شرایط سنی دارن، بعضی بیمه‌ها و خیلی جاهای دیگه باید متقاضی یه سن مشخصی داشته باشه. اگر قانون بدون حساب و کتاب بیاد به همه اجازه تغییر سن رو بده که دیگه سنگ روی سنگ بند نمیشه.
کمیسیون تشخیص سن چطور به دادخواست تغییر سن رسیدگی می‌کنه؟
کمیسیون تشخیص سن توی اداره ثبت احوال و همه جای کشور وجود دارن. این کمیسیون از 5 نفر تشکیل میشن. مدیر یا رئیس اداره ثبت احوالی که شناسنامه صادر شده هم توی جلسه شرکت می‌کنه.
بعد از اینکه متقاضی تغییر سن، درخواست خودش رو به اداره ثبت احوال داد، مراحل بررسی شروع میشه.
نحوه درخواست دادن هم به این شکل هست که متقاضی خودش یا ولی قانونیش باید یه فرم اختصاصی رو از اداره ثبت احوال گرفته و پر کنه. بعد با کپی از شناسنامه و یه قطعه عکس جدید، اونو به دبیرخانه کمیسیون تغییر سن تحویل بده.
اگر مدارک درخواستی کامل بود، دبیرخونه درخواست رو ثبت می‌کنه و یه رسید هم به متقاضی میده. بعد پروند رو برای رئس اداره ثبت احوال می‌فرسته تا نظر رئیس کمیسیون را بگیره.
اگر پرونده تایید شد که براش یه وقت تعیین میشه و بهش ابلاغ میشه.
متقاضی باید حتما تو مهلت تعیین شده با داشتن شناسنامه عکس‌دار به کمیسیون بره.
توی جلسه کمیسیون، پرونده و مدارک همراهش بررسی میشه. متقاضی هم میتونه حرف بزنه و دلایلش رو مطرح کنه. بعد از اینکه جلسه تموم شد، کمیسیون نظر نهاییش رو توی سه نسخه منتشر می‌کنه.
گاهی ممکنه کمیسیون برای تایید حرف‌های متقاضی ازش بخواد که معاینات پزشکی قانونی در مورد سن واقعیش رو انجام بده.
بهرجهت اگر کمیسیون مدارک رو قبول کرد و درخواست متقاضی رو پذیرفت، دستور اصلاح سن و تغییر شناسنامه رو صادر می‌کنه.
چه افرادی می‌تونن برای تغییر سن در شناسنامه اقدام کنن؟
به غیر از شرطی که بالا گفته شد، میشه گفت که یه سری شروط دیگه مربوط به درخواست هم وجود داره و فقط افراد زیر می‌تونن برای تغییر سن شناسنامه اقدام کنن:
- اولی اینکه همه افرادی که بالای 18 سال داشته باشن می‌تونن خودشون درخواست رو ارائه بدن
- اگر متقاضی کمتر از 18 سالش هست، باید حکم رشد رو از دادگاه بگیره تا خودش بتونه شخصا برای درخواست دادن اقدام کنه.
- اونایی که زیر 18 سال هستن می‌تونن از طریق پدر یا جد پدری هم تقاضاشون رو ثبت کنن. در واقع این افراد خودشون این کار رو انجام میدن.
- قیم و وصی برای کسایی که تحت سرپرستی قرار دارن هم می‌تونن دادخواست رو پر کنن.
برای تغییر سن در شناسنامه چه مدارکی لازم هست؟
مهم‌ترین مدارکی که باید حتما داشته باشید والا درخواستتون رد میشه اینا هستن:
- درخواست کتبی صاحب شناسنامه یا کسی که اجازه قانونی برای این کار رو داره
- اصل شناسنامه عکس‌دار
- یه قطعه عکس جدید سه در چهارشنبه
- اصل و کپی حکم رشد برای اونایی که زیر 18 سالشون هست و خودشون میخوان سنشون رو درست کنن
- اصل و کپی مدارک قیم یا وصی برای افرادی که تحت سرپرستی هستن
- فیش بانکی پرداخت هزینه اولیه برای تغییر سن به حساب سازمان ثبت احوال کشور
- مدارکی که نشون میده سن شناسنامه اشتباه هست مثل استشهادیه، گواهی تولد معتبر با یه تاریخ تولد دیگه. مثل بیمارستان برای اون یه گواهی تولد صادر کرده ولی کارمند ثبت احوال اشتباهی یه تاریخ دیگه رو وارد کرده. گواهی پزشکی قانونی برای تعیین سن واقعی، اقرار کارمندی که اشتباه شناسنامه صادر کرده برای مواقعی که مشکل به خاطر اشتباه اون پیش اومده.
آیا میشه به رای کمیسیون تشخیص سن اعتراض کرد؟
همونطور که گفتیم روال رسیدگی به درخواست تغییر سن در شناسنامه کمی متفاوته. شاید سوال پیش بیاد که بعد از اعلام رای کمیسیون تشخیص سن، اگر درخواست رد شده بود، آیا میشه بهش اعتراض کرد یا نه؟
خوشبختانه این امکان وجود داره که متقاضی به درخواستی که رد شده در دیوان عدالت اداری اعتراض کنه. البته پیچیدگی و دوندگی‌های زیادی ممکنه داشته باشه و کاری کمی سخت باشه.
بد نیست بدونید که بعد از رد درخواست تغییر سن، در حاشیه سند نوشته میشه که درخواست رد شده تا متقاضی نتونه دوباره درخواست جدید بده.
اگر تفاوت سن واقعی و شناسنامه‌ای کمتر از 5 سال بود چه باید کرد؟
همونطور که گفتیم مراجعه به ثبت احوال درباره مواردی هست که اختلاف سن واقعی و شناسنامه‌ای بیشتر از 5 سال هست. آیا این یعنی کسایی که کمتر از این زمان هستن دیگه حق دادن درخواست رو ندارن؟
مسلما این طور نیست و کسانی که اختلاف سنشون کمتر از 5 سال هست هم می‌تونن اونو تغییر بدن. ولی روال کاریش کمی متفاوت هست. این افراد خودشون یا وکیل پرونده باید دادخواست رو به دادگاه عمومی محل زندگیشون ارائه بدن. بعد مثل بقیه پرونده‌ها توی دادگاه حاضر میشن و مدارکی که داران رو به قاضی تحویل میدن.
اگر دادگاه مدارک رو تایید کرد، حکم به نفعش صادر میشه. بعد متقاضی میتونه حکم رو به سازمان ثبت احوال ببره و اونا شناسنامه جدیدی براش صادر می‌کنن.
البته همیشه میشه در این زمینه مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری گرفت.
تا چند بار میشه برای تغییر سن درخواست داد؟
هر شخصی فقط یه بار در تمام طول عمرش اجازه داره که برای تغییر دادن سن شناسنامه‌ایش درخواست بده. همونطور که گفته شد اگر درخواستش رد بشه، توی اسنادش درجه میشه و عملا دیگه نمی‌تونه این کارو کنه. پس تا زمانی که مدارک قطعی و کامل ندارید، بهتره هیچ اقدامی نکنید.
هزینه تغییر سن در شناسنامه
حتما می‌دونید که هیچ کاری رو نمیشه بدون پرداخت هزینه انجام داد. هزینه تغییر سن در شناسنامه میتونه با توجه به موارد مختلفی مثل میزان سن، مدارک گرفتن وکیل و غیره کم یا زیاد باشه. اما هر متقاضی باید هزینه‌های زیر رو پرداخت کنه:
- هزینه دادخواست تمبر غیرمالی
- هزینه ثبت نام در دفاتر الکترونیکی
- هزینه پزشکی قانونی
تغییر سن برای ازدواج
افراد زیادی هستند که میخوان برای ازدواج سن شناسنامه‌ای شون عضو کنن. ممکن این دسته فکر کنن چون قصد استخدام ندارن به راحتی می‌تونن این کار رو انجام بدن. اما این تفکر اشتباهه. برای قانون فرقی نداره که متقاضی چرا می‌خواد سنش رو تغییر بده. اون فقط باید بتونه ثابت کنه که سن شناسنامه‌ایش اشتباه هست و دلیل اشتباه رو هم باید بگه.
فقط یه استثنا وجود داره اونم برای کسانی هست که قیافه‌شون خیلی جوونتر از سنشون هست. البته تعداد این آدما خیلی کم هست ولی هستن افرادی که ممکنه 60 سال سن داشته باشن اما چهرشون به آدمای 30 ساله بخوره. این گروه هم می‌تونن برای تغییر سن شناسنامه درخواست بدن.